• स्वस्थ आहार भनेको कडा प्रतिबन्ध होइन, बरु शरीरलाई आवश्यक पोषक तत्वहरू प्रदान गर्ने सन्तुलित र विविध भोजन पद्धति हो।

• यसमा फलफूल, तरकारी, सम्पूर्ण अन्न, स्वस्थ प्रोटिन र स्वस्थ बोसो जस्ता विभिन्न खाद्य समूहहरू समावेश हुन्छन्।

• स्वस्थ भोजनले दीर्घकालीन रोगहरूबाट बचाउन, ऊर्जा बढाउन र समग्र शारीरिक तथा मानसिक स्वास्थ्य सुधार गर्न मद्दत गर्दछ।

स्वस्थ आहार भनेको के हो?

स्वस्थ आहार भनेको केवल तौल घटाउने वा कुनै खास खानेकुरा नखानु मात्र होइन। यो एक समग्र जीवनशैली हो जसले तपाईंको शरीरलाई राम्रोसँग काम गर्न आवश्यक पर्ने सबै पोषक तत्वहरू, भिटामिनहरू र खनिजहरू प्रदान गर्दछ। यसको मुख्य उद्देश्य भनेको तपाईंलाई ऊर्जावान, स्वस्थ र रोगमुक्त राख्नु हो। एक स्वस्थ आहारले तपाईंको शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य दुवैमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ, जसले गर्दा तपाईंको जीवनको गुणस्तरमा सुधार आउँछ।

यसले विभिन्न प्रकारका खानेकुराहरूको सन्तुलित मिश्रणलाई जनाउँछ, जसले शरीरलाई चाहिने macronutrients (कार्बोहाइड्रेट, प्रोटिन, र फ्याट) र micronutrients (भिटामिन र खनिज) को आपूर्ति सुनिश्चित गर्दछ। स्वस्थ आहार अपनाउँदा मुटु रोग, मधुमेह, मोटोपना र केही प्रकारका क्यान्सर जस्ता दीर्घकालीन रोगहरूको जोखिम कम हुन्छ। यो कुनै कठोर नियमहरूको सूची होइन, बरु आफ्नो शरीरलाई माया गर्ने र यसलाई सही पोषण दिएर बलियो बनाउने एक तरिका हो। स्वस्थ भोजनले तपाईंलाई राम्रो महसुस गराउँछ, तपाईंको ऊर्जा स्तर बढाउँछ र तपाईंको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ, जसले तपाईंलाई हरेक दिन सक्रिय रहन मद्दत गर्दछ।

सन्तुलित भोजनका आधारभूत सिद्धान्तहरू

सन्तुलित भोजनको अवधारणा केही सरल तर शक्तिशाली सिद्धान्तहरूमा आधारित छ। यी सिद्धान्तहरूलाई आफ्नो दैनिक जीवनमा अपनाएर तपाईं सजिलैसँग स्वस्थ आहारको बाटोमा हिँड्न सक्नुहुन्छ। यसका मुख्य आधारहरू निम्नानुसार छन्:

• विविधता (Variety): कुनै पनि एउटा खानेकुराले शरीरलाई चाहिने सबै पोषक तत्वहरू प्रदान गर्न सक्दैन। त्यसैले, आफ्नो भोजनमा विभिन्न रङका फलफूल, तरकारी, विभिन्न प्रकारका अन्न, दाल, र प्रोटिनका स्रोतहरू समावेश गर्नुहोस्। जति धेरै विविधता भयो, त्यति नै धेरै प्रकारका पोषक तत्वहरू तपाईंको शरीरले प्राप्त गर्दछ।

• सन्तुलन (Balance): आफ्नो प्लेटमा सबै खाद्य समूहहरूलाई सही अनुपातमा मिलाउनुहोस्। आधा प्लेट तरकारी र फलफूल, एक चौथाइ प्रोटिन (दाल, माछा, मासु), र एक चौथाइ सम्पूर्ण अन्न (खैरो चामल, कोदो) राख्ने प्रयास गर्नुहोस्।

• पर्याप्तता (Adequacy): तपाईंको आहारले शरीरलाई चाहिने ऊर्जा र आवश्यक पोषक तत्वहरू पर्याप्त मात्रामा प्रदान गर्नुपर्छ। तर, आवश्यकताभन्दा बढी पनि खानु हुँदैन।

• संयम (Moderation): कुनै पनि खानेकुरा पूर्ण रूपमा त्याग्नु आवश्यक छैन। चिनी, नुन र अस्वस्थकर बोसोयुक्त खानेकुराहरू कम मात्रामा र कहिलेकाहीँ मात्र खानुहोस्।

स्वस्थ आहारका मुख्य तत्वहरू: के खाने?

एक स्वस्थ र पौष्टिक आहार बनाउनका लागि तपाईंले आफ्नो भोजनमा केही मुख्य खाद्य समूहहरूलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। यी तत्वहरूले तपाईंको शरीरलाई सही तरिकाले काम गर्न र स्वस्थ रहन आवश्यक ऊर्जा र पोषण प्रदान गर्दछन्। आफ्नो दैनिक भोजनमा निम्न कुराहरू समावेश गर्ने प्रयास गर्नुहोस्:

• फलफूल र तरकारीहरू: यी भिटामिन, खनिज, फाइबर र एन्टिअक्सिडेन्टको उत्तम स्रोत हुन्। आफ्नो खानामा विभिन्न रङका फलफूल र मौसमी तरकारीहरू समावेश गर्नुहोस्।

• सम्पूर्ण अन्न (Whole Grains): सेतो चामल वा मैदाको सट्टा खैरो चामल, गहुँको रोटी, कोदो, फापर, र जौं जस्ता सम्पूर्ण अन्नहरू छान्नुहोस्। यिनीहरूमा फाइबर प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ, जसले पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ राख्छ।

• स्वस्थ प्रोटिन (Lean Protein): शरीरको वृद्धि र मर्मतका लागि प्रोटिन आवश्यक छ। दाल, गेडागुडी, चना, माछा, कुखुराको मासु (छाला बिना), र अण्डा जस्ता प्रोटिनका स्रोतहरू खानुहोस्।

• स्वस्थ बोसो (Healthy Fats): सबै बोसो हानिकारक हुँदैनन्। ओखर, बदाम, एभोकाडो, जैतुनको तेल, र सूर्यमुखीको तेल जस्ता असंतृप्त फ्याट (unsaturated fats) मुटुको स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक हुन्छन्।

• दुग्ध पदार्थ वा विकल्पहरू: क्याल्सियम र भिटामिन डीका लागि दूध, दही, र पनीर जस्ता कम फ्याट भएका दुग्ध पदार्थहरू सेवन गर्नुहोस्।